Menu

Crisis in de GGZ

Een maand geleden las ik op een reisinformatiebord van de NS dat er op drie trajecten vertragingen waren door aanrijdingen met personen. Ik schrok en dacht, ‘dat kan geen toeval zijn’. Vorige week werd mijn vrees bevestigd via een bericht van een collega op Linkedin. Ze deelde een rapport van het CBS: het aantal zelfdodingen in Nederland is ten opzichte van 2016 opnieuw gestegen. 2016 waren er 1894 mensen die zichzelf van het leven beroofden. In 2017 waren dat er 1917! Laat dit getal even goed op je inwerken. Dan dringt het tot je door dat dit een ernstig probleem is geworden. De te hoge wachttijden leiden tot een crisis in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ).

Als we de statistieken wat nader onder de loep nemen, dan valt op dat de stijging van zelfdoding zich bij de volgende leeftijdsgroepen heeft voorgedaan (van hoog naar laag): adolescenten van 10 tot 20 jaar, volwassenen van 20 tot 30 jaar, 40 tot 50 jaar en 50 tot 60 jaar. In het bijzonder de stijging onder jonge adolescenten van 10 tot 20 jaar valt op. Er is bijna sprake van een verdubbeling! En merk op dat dit de geregistreerde mensen zijn waarvan het CBS betrouwbaar heeft kunnen vaststellen dat het om zelfdoding gaat. We weten inmiddels dat dit vaak nog een onderschatting is van het werkelijke aantal zelfdodingen. Het probleem is naar alle waarschijnlijkheid dus nog omvangrijker.

Getallen vertellen geen verhaal

Omdat het CBS als taak heeft om getallen te verzamelen en zich zoveel mogelijk afzijdig wil houden van ‘politiek onwelgevallige en pijnlijke verklaringen’, voorzie ik graag in deze behoefte. Het antwoord ligt namelijk voor de hand. We worden er namelijk in ons dagelijks leven regelmatig mee geconfronteerd. Via radio, televisie, internet, maar ook via directe observatie. De ‘verwarde man’ is een terugkerend thema in menig stad of dorp en haalt meer dan ooit de media. Het zorgstelsel kraakt en piept op zijn grondvesten: er voltrekt zich een ramp in de GGZ. En deze crisis is mijns inziens duidelijk terug te voeren naar politieke beslissingen. Forse bezuinigingsmaatregelen op klinische zorg, de transitie van de jeugdzorg naar de gemeenten en de ‘onechte’ marktwerking. Alle drie de factoren hebben vandaag de dag structureel desastreuze gevolgen voor de psychisch meest kwetsbare mensen in onze samenleving.

De nieuwe jeugdwet en de transitie van de Jeugd GGZ naar de gemeenten (2015) is een regelrecht fiasco gebleken. Gemeenten waren er niet op voorbereid, hun budgetten waren ontoereikend en zijn dat nog steeds. Met als gevolg dat ze de handen op de knip houden. Het eigen risico en de zorgpremie blijven stijgen. De samenwerking tussen de gemeenten, zorgverleners en zorgverzekeraars verloopt alles behalve vlekkeloos. En de zorgverzekeraar vergoedt steeds minder hulp aan de mensen. Ze houdt de hand op de knip en belast tegelijkertijd de zorgverlener met onnodige bureaucratische rompslomp. Vervolgens komt de privacy en de behandelrelatie tussen cliënt en hulpverlener onder druk te staan.

Zorgmijding wordt problematisch

Zorgmijding is een nieuw fenomeen geworden en stijgt tot zorgelijke proporties. Verwijzing naar specialistische hulp wordt tegengehouden (en soms actief tegengewerkt), met het argument dat het ‘te duur’ is èn wel in de basis-GGZ terecht kan. Zorgverleners voelen zich gestrest, machteloos en gefrustreerd door het gebrek aan samenwerking en transparante communicatie binnen het systeem. Ze kunnen daardoor gemakkelijk op de rand van een burn-out balanceren. Helaas zie ik in mijn directe omgeving veel goede zorgverleners met pijn in het hart de GGZ verlaten, waardoor de druk op de nog werkzame zorgverleners toeneemt. Met de huisarts idem dito: steeds meer geestelijke hulp komt in de basis GGZ terecht en de huisartsen klaagde voor de crisis al dat ze het zo rustig hadden…

Dit kabinet verwaarloost de jeugd

Het onvermijdelijke gevolg van deze ontwikkelingen: torenhoge wachttijden voor zowel basis- als specialistische GGZ. Zes maanden wachten voor de behandeling van een depressie of angststoornis in de basis GGZ. 14 maanden wachten met een depressie (met suïcidegevaar) in combinatie met een forse persoonlijkheidsstoornis (bijv. borderline) in de gespecialiseerde GGZ. Ik neem u echt niet in de maling! Het is aan de orde van de dag. Jongeren en adolescenten die de wanhoop nabij zijn, zich volkomen kwetsbaar voelen, het helemaal niet meer zien zitten en hun bed amper meer uit kunnen komen. Vervolgens als zorgverzekeraar, gemeente of GGZ-instelling de mensen vriendelijk doch dringend (lees: zakelijk) verzoeken om geduldig de behandeling af te wachten. Want na de intake duurt het spijtig genoeg nog tien maanden voor de behandeling kan aanvangen. Goh, waren we dat vergeten te zeggen? Jeetje, wat vervelend voor je. Heb alsjeblieft nog even geduld. Ja, er zijn nou eenmaal hoge wachttijden voor specialistische geestelijke gezondheidszorg.

Stigmatisering is aan de orde van de dag

De jeugd heeft de toekomst, luidde het spreekwoord toch? De realiteit laat een ander beeld zien: een toename van zelfdoding onder adolescenten van 10 tot 20 jaar. Kinderpsychiaters hebben het al over een ‘verloren generatie’. Vanuit de schematherapie is hier een passende benaming voor: ‘emotionele verwaarlozing’: het onthouden van emotionele warmte, verzorging, empathie, bescherming en leiding. Verwaarlozen we onze jeugd? Ik denk van wel. Komt gelijk de vraag: wanneer is het genoeg?

Ik hoop dat het je inmiddels duidelijker is geworden dat het een puinhoop is in de GGZ: de feiten liegen er niet om. Het is vijf voor twaalf als je het mij vraagt. De ‘onechte’ marktwerking heeft onherstelbare schade aangericht. Als het aan mij ligt, hoort winstbejag niet thuis in een zorgstelsel. Een zorgstelsel zou juist solidair moeten te zijn. Helaas lijkt vandaag de dag geld een te groot pressiemiddel te zijn geworden. En binnen het huidige zorgstelsel zijn er voldoende perverse prikkels aanwezig om ‘hoge winstmarges’ te maximaliseren. Goed voor de organisatie, maar niet voor de cliënt.

Zakelijkheid in plaats van menselijkheid

Menselijkheid, compassie en mededogen hebben plaats gemaakt voor zakelijkheid, kostenbeheersing en winstbejag. Daarom kan ik maar al te goed begrijpen dat steeds meer kwetsbare mensen die zich in zo’n stormachtige periode van hun leven zo beroerd, eenzaam en gevangen in het systeem voelen, nog maar één uitweg zien. Buitengewoon triest als je het mij vraagt. Ik denk dat het roer om moet en dat we terug moeten naar een zorgfonds. Ik blijf me in ieder geval plechtig inzetten voor hulp aan deze mensen.

“The night is darkest just before the dawn (Christopher Nolan, The dark knight)”

Heb je gedachten aan zelfmoord, praat erover. Dat kan met mij, via het contactformulier, maar ook met 113online. 113online biedt laagdrempelig hulpaanbod met online en telefonische hulpverlening door professionals. Mensen met suïcidale gedachten en hun naasten kunnen hier 24/7 anoniem gebruik van maken. Daarnaast kun je ook in therapie via telefoon, chat of mail met een vaste psycholoog: https://www.113.nl/ik-denk-aan-zelfmoord/online-therapie

Verder lezen

https://www.ggznieuws.nl/home/manifest-lijm-de-zorg-voorkom-stille-ramp-in-de-ggz-en-jeugdzorg/

http://www.ggznieuws.nl/home/nog-geen-einde-aan-lange-wachttijden-in-de-ggz/

http://www.ggznieuws.nl/home/waarom-de-wachtlijsten-in-de-ggz-zo-lang-zijn-voor-mensen-met-autisme/

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/19/actie-tegen-stille-ramp-in-de-ggz-a3987416

Social media

Facebook: https://www.facebook.com/ppa.arnhem/

Linkedin: nl.linkedin.com/pub/mitch-schuring/85/ba9/432/

Twitter: https://twitter.com/psych_wijchen